Wsparcie dla dzieci

Dzieci rozumieją znacznie więcej niż przypuszczamy. Choć staramy się izolować je od informacji, które mogą być dla nich zbyt obciążające, i tak pewne rzeczy czują. Doskonale wyczuwają nastroje dorosłych, a zaprzeczanie temu, co widzą i słyszą powoduje jedynie negatywne skutki i zmniejsza poczucie bezpieczeństwa, bo dziecko staje się osamotnione ze swoimi wyobrażeniami na temat tego, co je otacza. Dlatego też nie należy udowadniać im, że jest inaczej i nic się nie dzieje.

Rozmowa o pandemii koronawirusa, w której dziecko będzie mogło swobodnie zadawać pytania dotyczące zagadnień, które je szczególnie interesują, jest bardzo ważna. Robienie z zagrożenia tematu tylko wzmocni jego lęki.

Jak rozmawiać z dzieckiem o obecnej sytuacji?

  • Dziecko chce usłyszeć, że wszyscy sobie w tym trudnym czasie poradzimy. Zamiast je straszyć, lepiej je informować o niektórych faktach.
  • Należy powtarzać mu, że ma prawo się bać i jest to normalna reakcja w takiej sytuacji. Nie wolno krytykować, wyśmiewać ani bagatelizować jego lęków, także absolutnie nie straszyć koronawirusem (np. jeśli dziecko będzie niegrzeczne, to koronawirus je zje itp.).
  • Pozwólmy dziecku odczuwać emocje, wspierając je i okazując zrozumienie, zwłaszcza smutek i złość z powodu „strat”, których doświadczyły w związku z odwołanymi zajęciami, zamknięciem szkoły, brakiem możliwości spotkania z rówieśnikami, spędzania czasu poza domem i innymi ważnymi dla niego sprawami.
  • Nie obiecywać, że wszystko będzie dobrze. Lepiej powiedzieć, iż warto mieć nadzieję, że wszystko się dobrze zakończy.
  • Dzieci są świetnymi obserwatorami, dodatkowo nie zawsze słuchają tego, co mówimy, więc podczas rozmowy warto równocześnie zwracać uwagę na swoje reakcje, zachowanie i sposób mówienia. Sprawdzić co robimy z własnym lękiem i czy nie przenosimy go na dziecko. Nie oznacza to jednak, że mamy nie mówić o swoich uczuciach.
  • Unikajmy też utożsamiania własnych emocji z emocjami dziecka, które może zachowywać się w określony sposób z zupełnie innego powodu niż nam się wydaje.
  • W przypadku dziecka w wieku szkolnym wskazane jest, by sprawdzić co wie, skąd czerpie informacje (szczególnie gdy ma dostęp do internetu) i czy są one prawdziwe. Podobnie zresztą wobec młodszego dziecka, warto dowiedzieć się, jakie informacje już posiada, co uważa za prawdę, bo wiele informacji jest fałszywych, a dziecko może je różnie rozumieć i interpretować.
  • Przekaz trzeba dostosować do wieku dziecka, tzn. wybrać ilość i rodzaj informacji adekwatnie do jego możliwości intelektualnych i emocjonalnych. Można też wykorzystać różne przygotowane w tym celu materiały (np. w przypadku młodszych dzieci opowiadania, bajki, filmiki bądź poradniki itp.).
  • Przedszkolak interesuje się tylko tym, co jest mu bliskie. Lepiej, by nie oglądało wiadomości i słyszało jak najmniej informacji o wirusie, ponieważ nie posiada jeszcze odpowiednich zdolności poznawczych niezbędnych do ich właściwego zinterpretowania. Warto podążać za pytaniami dziecka i przekazywać mu minimum wiedzy. Lepszym rozwiązaniem może być skoncentrowanie jego uwagi na zasadach profilaktyki zdrowotnej (myciu rąk, zachowywaniu dystansu wobec innych osób itd.). Jeśli dziecko wykorzysta temat koronawirusa w zabawie, dobrze jest się temu przyjrzeć.
  • Należy przypominać dziecku, że są rzeczy, które możemy robić, aby dbać o bezpieczeństwo swoje i najbliższych osób, tzn. często myć ręce, nie dotykać twarzy, zostać w domu.
  • Dzieci potrzebują rutyny, która - przynajmniej w pewnym stopniu - zapewni im przewidywalność (np. harmonogramu, planu dnia, ze wskazaniem czasu na różne określone aktywności i zajęcia, co można ustalić w miarę możliwości wspólnie).
  • Najlepszym sposobem na zapanowanie nad ewentualnie nerwową atmosferą jest przejęcie kontroli nad emocjami, poprzez nazwanie tego, co się dzieje, powiedzenie np. „To nowa sytuacja, pewne rzeczy muszą się zmienić, ale wiemy, co należy robić”. Takie stwierdzenie powinno uspokoić dziecko, gdyż otrzymuje sygnał, że dostosowanie do zmian i przestrzeganie konkretnych zasad i procedur ma zapewnić nam bezpieczeństwo, chronić nasze zdrowie i zminimalizować ryzyko zachorowania, a jeżeli się tak zdarzy, to wiemy, co robić.
  • Warto również wytłumaczyć dziecku, że o osoby starsze musimy dbać szczególnie, ponieważ ich zdrowie jest delikatniejsze, dlatego np. nie możemy spotykać się z babcią i dziadkiem, ale możemy do nich zadzwonić.
  • Gdy dziecko zapyta: „a co jeśli ktoś zachoruje?” można odpowiedzieć, że robimy wszystko, by tak się nie stało, a w razie konieczności trafi do szpitala lub lekarza, który także zrobi wszystko, żeby komuś pomóc i go wyleczyć.
  • Na pytanie „Czy ktoś umrze?” możemy przykładowo powiedzieć: „Nie wiem jak będzie, nie mogę ci obiecać, że coś się wydarzy albo nie, ale mogę obiecać, że zrobimy wszystko, aby nas chronić. A jeżeli ktoś z nas będzie potrzebował pomocy, to uczynimy wszystko, by wyzdrowiał”. Starajmy się uspokoić dziecko, nic nie obiecują. Chodzi o to, że dziecku wystarczy tylko usłyszenie niektórych rzeczy.
  • Warto obserwować dziecko pod kątem ewentualnych zmian w zachowaniu i zdrowiu (nie tylko ze względu na objawy zakażenia), mogące wskazywać na przeżywane trudności, o których samo nie mówi lub nie potrafi ich nazwać (np. może nagle się czegoś bać, skarżyć na różne bóle, mieć problemy ze snem (także koszmary) albo apetytem (brak bądź nadmierny), być bardziej apatyczne, zniechęcone, łatwiej się męczyć czy nagle wpadać w skrajne emocje itp.).
  • Nie należy również na siłę rozmawiać z dzieckiem o tym, co czuje w tej trudnej sytuacji. Lepiej zapewnić je, że jesteśmy na to gotowi i możemy porozmawiać, gdy będzie chciało.

Przykładowe sposoby postępowania i pomocy dziecku w radzeniu sobie w obecnej sytuacji wywołanej pandemią:

  • Jeśli Dziecko mówi Wam „Boję się”:

– zapytaj, jak bardzo się boisz od 0 do 10?

– zapytaj, czego konkretnie się boi? Co dla dziecka jest najgorsze w tej sytuacji?

„Boję się (to emocja), że wszyscy umrzemy (to myśl). Boję się na „9” (termometr emocji).

– zróbcie „śledztwo” – czy ta myśl jest prawdziwa?

Poszukajcie odpowiedzi na pytania:

– czy kiedyś już tak się wydarzyło? (Nie, nigdy ludzkość nie wyginęła. Nigdy wszyscy ludzie nie umarli,)

– czy to dotyczy kogoś, kogo znam? (Nie, nikt z mojej rodziny nie zachorował.)

– czy to dotyczy mnie? (Nie, jestem zdrowy.)

Zamień myśli lękowe na zrównoważone (prawdziwe). Podaj fakty. Wyjaśnij. Trzymaj się rzetelnych informacji. Pomóż dziecku oddzielić fakty od informacji nieprawdziwych.

Po wyjaśnieniu, zapytaj dziecko „Co teraz myślisz o tej sytuacji?”

(np. „Tak, jest stan zagrożenia. Dużo ludzi choruje, ale nie każdy, kto zachoruje umiera. Więcej ludzi zostaje wyleczonych. Na całym świecie żyje ponad 7 miliardów ludzi, zaraziło się ponad …, a zmarło … osób. Bardziej narażone są osoby starsze niż dzieci. Zostając w domu i myjąc ręce, chronię się przed infekcją.)

Ponownie zapytaj: jak teraz wygląda Twój strach od 0 do 10?

  • Koła wpływu – na co mam i nie mam wpływu?

Dzieciom trudno poradzić sobie z bezsilnością. Pokaż mu na co ma wpływ, a na co nie ma. Narysuj na kartce 3 kółka.

W wewnętrznym kółku wypiszcie to, na co dziecko ma wpływ (lub Wy), co konkretnie dziecko może zrobić: mogę zostać w domu, dokładnie myć ręce, odrabiać lekcje, ćwiczyć w domu/ogródku etc. Mamy wpływ na sprawy, które znajdą się w tym kole. To mogę robić. Działam, w tych kwestiach nie jestem bezsilny.

W środkowym kółku zaznaczcie to, na co dziecko może mieć wpływ: np. mogę mieć wpływ na zdrowie babci – nie odwiedzam jej teraz. Na sprawy ze środkowego koła możemy mieć wpływ. Dotyczą najbliższego środowiska. Możemy próbować działać.

I w ostatnim kole wpiszcie to, na co dziecko nie ma wpływu: powrót do szkoły, powrót do zajęć dodatkowych, terminy konkursów, zamknięcie granic, wstrzymany ruch lotniczy etc. Na sprawy umieszczone w ostatnim kole nie mamy wpływu, co oznacza: zostaw = nie trać energii na sprawy, na które nie masz wpływu.

Podsumowując, pytaj o emocje, które dziecko czuje. Określ natężenie emocji. Zapytaj o myśli pojawiające się w umyśle dziecka. Sprawdźcie, czy te myśli są zgodne z prawdą. Jeśli nie są pomóż dziecku w stworzeniu myśli rzeczywistej. Podaj fakty. Zajmijcie się tym, na co konkretnie macie wpływ.

Opracowane na podstawie:

https://www.osrodekpsychoterapii.org/news/det/267

Opowiadanie o koronawirusie dla dzieci:

https://www.medexpress.pl/uploads/files/20200315-121750-dzieci-koronawirus-poradnik.pdf

Strona AktywneCzytanie.pl z bajkami i filmami o koronawirusie:

https://aktywneczytanie.pl/koronawirus-w-bajkach-bajki-o-wirusie/

Bajka o złym królu wirusie i dobrej kwarantannie:

http://dorotabrodka.pl/blog/

wersja PDF

http://dorotabrodka.pl/wp-content/uploads/2020/03/bajka-o-kwarantannie-i-wirusie-z-kolorem.pdf

http://dorotabrodka.pl/wp-content/uploads/2020/03/bajka-o-kwarantannie-i-wirusie-bez-koloru.pdf

AUDIOBOOK

http://dorotabrodka.pl/wp-content/uploads/2020/03/Bajka-O-Krolu-Wirusie-Dorota-Brodka.mp3

Lista książek dla dzieci (w różnym wieku), które wyjaśniają, czym są wirusy, zarazki i choroby

https://czasdzieci.pl/ro_artykuly/id,116651a7.html?fbclid=IwAR3AzlNPfux6t0jifslT5qJsIVTYyA594_eHU1Fb8MKuVaHNtD72Pzwufmw

Dodatkowo dla najmłodszych dzieci:

„Kolorowa Książeczka Zdrowia” to publikacja przygotowana z myślą o najmłodszych pacjentach. Książeczka zawiera 16 stron wśród, których znaleźć można łamigłówkę, krzyżówkę, kolorowankę i labirynt. Tematyka wszystkich zadań dotyczy zdrowia.

https://akademia.nfz.gov.pl/wp-content/uploads/2016/06/Kolorowa-ksi%C4%85%C5%BCeczka-Zdrowia.pdf

Opracowała psycholog Joanna Wiczerzak

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
ul. Kościuszki 10 55-100 Trzebnica
 
tel. 71 387-05-96 tel. 71 387-06-70
 
Kontakt SMS dla Osób Niesłyszących:
509-499-809
 
pcpr@pcpr.trzebnica.pl
Link do platformy epuap
home linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram Skip to content